Hypersonische wapens gaan gepaard met een zweem van geheimzinnigheid en dreiging. Zijn deze nieuwe wapens met een toegedicht “onbeperkt” bereik echt onoverwinnelijk zoals de Russische president Putin in maart 2018 beweerde in zijn toespraak aan de Doema? Is China in september 2021 erin geslaagd om een Fractional Orbital Bombardment System te ontwikkelen wat de Sovjetunie in de jaren ’50 van de vorige eeuw niet is gelukt? Wat zijn de gevolgen voor de Verenigde Staten nu Rusland en China vooroplopen in de (door)ontwikkeling van deze nieuwe wapentechnologie? Staan we aan de vooravond van een nieuwe wapenwedloop tussen deze geopolitieke grootmachten en zo ja, welke rol spelen hypersonische wapens daar dan in? Deze vragen poog ik te beantwoorden in dit artikel.
Ik ga eerst in op de kenmerken van een wapenwedloop en welke wapenspecifieke factoren daar een invloed op hebben. Daarna beschrijf ik de karakteristieken van hypersonische wapens en wat de gevolgen daarvan zijn voor een wapenwedloop. Vervolgens analyseer ik de situatie in de Verenigde Staten, Rusland en China aan de hand van de wapenwedloopkenmerken en koppel ik de gevolgen van hypersonische wapenkarakteristieken aan de wapenspecifieke factoren van een wapenwedloop. De conclusie van dit artikel is dat er sprake is van een wapenwedloop tussen de Verenigde Staten en China en dat de onderzoeksprogramma’s van hypersonische wapens daar een grote invloed op hebben. Als laatste reflecteer ik kort op deze bevindingen en geef ik mijn overwegingen mee.
Wapenwedlopen
Een wapenwedloop is een complex fenomeen en er heersen verschillende theoretische opvattingen tussen onderzoekers in het academisch werkveld. Het is moeilijk om een wapenwedloop aan te tonen en het is nagenoeg onmogelijk om er één te voorspellen. Volgens de Defensievisie 2035 is de wereld van vandaag continu in beweging, worden dreigingen complexer en lijkt onzekerheid een karakteristiek van nu en de toekomst. De gedateerde term van een wapenwedloop lijkt achterhaald, maar met het hernieuwd belang van conventionele en nucleaire capaciteiten is er nieuw leven geblazen in deze bijna klassieke terminologie. Tegelijkertijd worstelen onderzoekers met de ogenschijnlijke mismatch tussen theoretische concepten en nieuwe capaciteiten. Kun je binnen het cyberdomein wel spreken van een wapenwedloop? Hoe definieer je het militair potentieel van kunstmatige intelligentie of robotica? Wat als niet-statelijke actoren zich statelijk gedragen zoals de Islamitische Staat deed, met inbegrip van een eigen grondgebied en wapenacquisitie?
Wat na bijna 65 jaar sinds de eerste publicatie over wapenwedlopen van Huntington in 1958 nog steeds geldt, is dat er in het internationale systeem sprake is van twee of meer staten, uitgaven aan bewapening en een gevoel van veiligheid dat beïnvloed wordt door het gedrag van anderen. Dit fundament onder de theorieën over wapenwedlopen is nog steeds valide, maar moet wel herzien en aangevuld worden vanuit andere invalshoeken om hedendaagse wapenwedlopen te kunnen classificeren.
Kenmerken
Voor het doel van dit artikel stel ik dat een wapenwedloop een situatie is waarin twee of meer staten die elkaars rivalen zijn, geld uitgeven aan bewapening en het eigen gevoel van veiligheid beïnvloed wordt door de handelingen van de andere staat. Een wapenwedloop kenmerkt zich door twee of meer staten die zich in een interactieve competitie met een openlijke vorm van antagonisme jegens de ander(en) bevinden en waarvan de defensie uitgaven meerjarig bovengemiddeld stijgen. Verder geldt dat de strijdkrachten in kwalitatieve of kwantitatieve zin toenemen, deze een strategisch effect kunnen sorteren en er een prominente rol is weggelegd voor een bepaald militair domein of dominant wapensysteem.
Factoren
Wapenwedlopen kunnen ontstaan door een veelvoud aan factoren. Er is een onderscheid aan te brengen in interne en externe factoren. Het verschil daartussen is dat een staat vanuit binnen of buiten wordt beïnvloed. Een ander onderscheid is of factoren in algemene zin een wapenwedloop veroorzaken of dat die specifiek in verband zijn te brengen met de ontwikkeling van (nieuwe) wapentechnologie. In dit artikel ga ik uitsluitend in op deze wapenspecifieke factoren, aangezien hypersonische wapens een vorm van nieuwe wapentechnologie zijn. Er zijn elf factoren die een invloed hebben op een wapenwedloop en die zet ik hieronder kort uiteen.
Geïnstitutionaliseerde militaire productie: Militaire voorkeur voor bepaalde wapensystemen vanuit een gepercipieerd haalbaardere behoeftestelling indien investeringen plaatsvinden in de nationale economie of in die van bevriende strategische partners.
Strategische overwegingen: Perceptie en visie van het politiek leiderschap over de positie van de staat in de internationale omgeving in de vorm van een (buitenlands) veiligheidsbeleid en de daarvoor benodigde (militaire) middelen.
Beschermen socio-economische infrastructuur: Nationale investeringen in de ontwikkeling van (wapen)technologie, ook als er geen sprake is van economische groei.
(Inter)nationaal budget voor onderzoek, ontwikkeling & innovatie: Budgettaire mogelijkheid voor een staat om een bepaalde (niet) bestaande (militaire) behoefte vorm te geven.
Militair-industrieel complex: Dynamiek en interactie tussen militairen (behoeftestellingen), wapenindustrie (onderzoekstrajecten en producten) en lobbyisten die het politiek leiderschap proberen te beïnvloeden om nieuwe bewapening aan te schaffen of bestaande bewapening te verbeteren.
Nationale prestige: Mate waarin het (militair) potentieel van een staat door de samenleving beschouwd wordt als een vorm van (inter)nationaal aanzien.
Binnenlandse veiligheidssituatie:
Mate van veiligheid binnen een staat zoals die gepercipieerd wordt door de maatschappij en onderhevig is aan binnenlandse invloeden.
Wederzijdse kwetsbaarheid: Capaciteiten van staten om elkaar schade toe te brengen met gewapend militair optreden.
Wapentesten: Experimenteel onderzoek naar nieuwe of verbeterde wapen(technologie) in de vorm van beproevingen waarbij (doorgaans succesvolle) resultaten openbaar worden gemaakt in de (sociale) media.
Geografische locatie: Geografische positionering van een staat op het aardoppervlak ten opzichte van andere staten.
Technologisch imperatief: Algemene technologische vooruitgang in een maatschappij dat zichzelf in stand houdt en voortstuwt waarbij militaire toepassingen voortkomen uit de angst dat (potentiële) rivalen een (militair) technologisch voordeel verkrijgen en daardoor een eindeloze stroom van nieuwe bewapening creëert.
Deze set van kenmerken en wapenspecifieke factoren zet ik later af tegen de situatie in de Verenigde Staten, Rusland en China, maar eerst beschrijf ik de karakteristieken van hypersonische wapens en wat de gevolgen daarvan zijn voor een wapenwedloop.
Hypersonische wapens
Hypersonische wapens zijn relatief nieuw, de technologie is complex en het aantal staten dat erover beschikt is beperkt. In dit artikel definieer ik hypersonische wapens als ingezette wapens die zich voortbewegen met een atmosferische snelheid die gelijk staat aan, of hoger is dan, vijf keer de snelheid van geluid (uitgedrukt in Mach). Ik ga eerst in op de verschillende typen, inzetopties en mogelijke doelen van hypersonische wapens. Daarna beschrijf ik de karakteristieken en de gevolgen daarvan voor de wapenspecifieke factoren van een wapenwedloop.
Typen
Er zijn momenteel twee typen hypersonische wapens. Dat zijn hypersonic glide vehicles (HGVs) en hypersonic cruise missiles (HCMs). HGVs worden naar de opperatmosfeer gelanceerd met behulp van een raketvoortstuwing. Op een hoogte die tussen de 50 en 100 kilometer ligt worden ze ingezet tegen vooraf geselecteerde doelen. Ze bereiken die doelen door er vanuit de opperatmosfeer al manoeuvrerend naar toe te “glijden”. HCMs onderscheiden zich van HGVs doordat ze gedurende hun vlucht continue voortgedreven worden door raketvoortstuwing of een speciaal soort straalmotor. HCMs vliegen veelal op een hoogte tussen de 25 en 40 kilometer omdat de atmosferische omstandigheden daar voor een optimaal voortstuwingsresultaat zorgen. Beide typen hypersonische wapens laten hun snelheid terugvallen naarmate ze dalen en dichterbij bij hun doelwit komen. Dit bevordert de wendbaarheid en hittebestendigheid. Het bereik van HGVs bedraagt meer dan 5.500 kilometer en is groter dan dat van HCMs. HGVs maken tijdens de lancering namelijk gebruik van dezelfde voortstuwingstechnieken en natuurkundige principes als die van Intercontinental Ballistic Missiles (ICBMs) waardoor het bereik en de wapenlading met elkaar overeenkomen. Voor HCMs ligt het huidig bereik op 1.000 kilometer en is de wapenlading afhankelijk van de capaciteiten van het kruisvluchtwapen zelf. HCMs worden vaak gelanceerd vanuit een vliegend platform omdat er dan gebruik kan worden gemaakt van de bestaande voorwaartse snelheid. Bovendien is de afstand tot het geselecteerde doel vanuit de lucht korter dan wanneer het van de grond wordt gelanceerd. De verschillende vluchtprofielen van ICBMs, HGVs en HCMs zijn visueel weergegeven in figuur 2.
HGVs en HCMs hebben een verschillend aerodynamisch ontwerp vanwege de hierboven omschreven verschillende vluchtprofielen en manieren van voortstuwing. HGVs hebben een wigvormig ontwerp wat het glijdende vluchtprofiel optimaliseert. HCMs zijn kogelvormig van ontwerp aangezien die vorm randvoorwaardelijk is voor een scramjet motor. In figuur 2 staat een artistieke impressie van beide typen hypersonische wapens.
Inzetopties en mogelijke doelen
Het is technisch mogelijk om hypersonische wapens in te zetten vanuit statische raketsilo’s, mobiele lanceerinstallaties, vliegende platforms en maritieme vaartuigen (incl. onderzeeërs).
Amerikaanse analisten hebben een aantal potentiële soorten doelen geïdentificeerd voor hypersonische wapens. Dat zijn ontplooide lucht- en raketverdedigingssystemen, antisatellietwapens, ballistische raketten, massavernietigingswapens, C2 noden of andere doelen die niet door andere middelen aangevallen kunnen worden omdat die lokaal niet aanwezig zijn of buiten bereik blijken te zijn. Een speciaal soort doelen is zogenaamde fleeting targets. Dat zijn doelen die slechts tijdelijk en plaatselijk aangevallen kunnen worden of kwetsbaar zijn omdat ze normaal gesproken verborgen zijn of beweeglijk optreden. Voorbeelden hiervan zijn mobiele raketlanceerinstallaties of kopstukken van bepaalde (terroristische) groeperingen.
Karakteristieken
Snelheid
Snelheid is de kernkwaliteit van hypersonische wapens. Een groot tactisch voordeel is dat een tegenstander hierdoor verrast kan worden en geen of beperkte tegenmaatregelen kan nemen om de impact te voorkomen of te reduceren. Een nadeel is dat er bij hypersonische snelheden veel hitte vrijkomt door wrijving met de luchtweerstand. Deze hitte straalt uit als infrarood wat sommige sensoren in de ruimte of op de aarde kunnen detecteren. Het lijkt technisch mogelijk om met de meest moderne raketverdedigingssystemen hypersonische wapens te bestrijden, maar dat is (nog) niet getest.
Bereik
Hypersonische wapens kunnen iedere locatie op aarde bereiken. Deze wereldwijde dekking heeft als voordeel dat er geen fysieke militaire aanwezigheid hoeft te zijn in de omgeving van het beoogde doel. Dat reduceert het risico voor de aanvallende partij. Er zijn meerdere wapensystemen waar dit voordeel voor geldt, maar vanwege een veelvoud aan inzetopties en mogelijke doelen kunnen hypersonische wapens voor veel verschillende missies worden ingezet.
Nauwkeurigheid
De navigatie en geleiding van hypersonische wapens gaan via GPS of equivalenten daarvan. Hierdoor zijn zij net als andere precisiegeleide munitie in staat om een doel nauwkeurig te treffen binnen een foutmarge (Circular Error Probability) van enkele meters. Hoewel de exacte waarde geclassificeerd is wordt geschat dat die overeenkomt met die van andere kruisvluchtwapens. Het voordeel van deze nauwkeurigheid is dat onbedoelde nevenschade in vergelijking met ballistische raketten of nucleaire wapens relatief gezien veel lager is.
Wendbaarheid
Hypersonische wapens kunnen manoeuvreren en eventueel uitwijken tijdens de vlucht, maar dat laatste heeft consequenties. Als dat gedaan wordt met een hypersonische snelheid gaat dat ten koste van de energie en de nauwkeurigheid. Minder energie betekent een kleiner bereik. Minder nauwkeurigheid betekent een lagere trefzekerheid. Hierdoor kunnen de dreigingsparameters van een hypersonisch wapen dan ook dusdanig veranderen dat die overeenkomen met die van ballistische raketten of sub- / supersonische kruisvluchtwapens. De kans op detectie door en trefzekerheid van moderne lucht- en raketverdedigingssystemen nemen toe terwijl de overlevingskans en de kans op een succesvolle inzet van het hypersonische wapen afnemen.
Hoogte
Hypersonische wapens verplaatsen zich op een hoogte die binnen het bereik valt van een beperkt aantal lucht- en raketverdedigingssytemen. De sensoren en interceptoren van de meeste raketverdedigingssytemen kunnen die hoogte bereiken, maar zijn ontworpen om (de voorspelbare baan van) binnenkomende ballistische raketten te detecteren en te onderscheppen. Lucht- en raketverdedigingssytemen die ontworpen zijn om (snel) manoeuvrerende luchtdoelen te bestrijden hebben dit bereik niet.
Ambiguïteit
Hypersonische wapens kunnen nucleaire en conventionele wapenladingen bevatten (dual-capable). Aan de buitenkant van het wapen of aan de hand van het vluchtprofiel is niet vast te stellen wat de wapenlading is (warhead ambiguity). Vanwege het manoeuvrerende vluchtprofiel is het niet met zekerheid vast te stellen wat het beoogde aanvalsdoel is (target ambiguity).
Mix
Subsonische kruisvluchtwapens zijn ook wendbaar, maar hebben een relatief lage snelheid. Ballistische raketten hebben weliswaar een hypersonische snelheid, maar zijn niet of nauwelijks in staat om te manoeuvreren. Hypersonische wapens combineren daarmee “the best of both worlds”.
Gevolgen
De karakteristieken van hypersonische wapens brengen bepaalde gevolgen met zich mee. Deze gevolgen worden hier kort beschreven en verder op in het artikel gebruikt om te analyseren welke gevolgen de wapenspecifieke factoren van wapenwedlopen beïnvloeden.
Psychologische uitwerking
Vanwege de snelheid, het bereik, de wendbaarheid en de ambiguïteit van hypersonische wapens weet een verdedigende partij tot het moment van impact niet wat de intentie is van de aanvallende partij. Deze karakteristieken, versterkt met de verkorte reactietijd om tegenmaatregelen te treffen, zorgen voor angst en onzekerheid en vergroot de kans op een mogelijke nucleaire respons. Vooral staten die beschikken over een beperkt nucleair arsenaal en/of een beperkte of afwezige mogelijkheid om (nucleair) terug te kunnen slaan zijn hier vatbaar voor omdat ze vrezen dat de nucleaire capaciteiten aangevallen worden.
De Chinese test in september 2021 met een “FOBS-achtige” doelstelling is hier een sprekend voorbeeld van. Het hypersonisch onderzoeksprogramma van de VS wordt door de meeste Chinese experts gepercipieerd als een strategisch middel om het beperkte (Chinese) nucleair arsenaal pre-emptief te kunnen vernietigen of om de verdedigingsmogelijkheden van een tegenstander te onderdrukken. Het is onderdeel van een overkoepelende poging om “absolute veiligheid” te bewerkstelligen. China toonde met deze test aan dat het de VS kan aanvallen vanuit een onverwacht punt in tijd en ruimte op een zwakke plek. Zo is er geen continue sensor- en vuurdekking tegen raketaanvallen in het zuiden en zuidoosten van de VS, in tegenstelling tot andere richtingen.
Niche capaciteit
Hypersonische technologie is op zich niet nieuw, maar de militaire toepassing wel. De meeste landen willen over hypersonische wapens beschikken vanwege unieke mix van snelheid, bereik, nauwkeurigheid, wendbaarheid, hoogte en ambiguïteit. De onderzoeksprogramma’s gaan gepaard met geheimhouding, maar (succesvolle) technologische doorbraken en/of wapentesten worden door staten wel openbaar gemaakt in de (sociale) media. Deze combinatie kan staten beïnvloeden om vanwege strategische overwegingen zelf ook te willen beschikken over deze capaciteit of tot een effectieve verdediging ertegen. Tegelijkertijd is er (nog) geen sprake van massaproductie waardoor hypersonische wapens erg duur en schaars zijn en een niche capaciteit vormen. Meerdere onderzoeksinstituten en (wapen)industrieën doen nog uitgebreid onderzoek naar deze kostbare en complexe technologie en worden geconfronteerd met technische en natuurkundige barrières. De (door)ontwikkeling gaat gepaard met meerjarige en financieel omvangrijke investeringen, al dan niet vanuit internationale of collectieve budgetten.
Penetratievermogen
Door de combinatie van snelheid, bereik, wendbaarheid en hoogte zijn hypersonische wapens moeilijk te detecteren en te bestrijden. Dat wordt nog verder bemoeilijkt door het aerodynamisch ontwerp wat zorgt voor een relatief klein radar reflecterend oppervlak (Radar Cross Section). Als ze toch gedetecteerd worden blijft er maar betrekkelijk weinig reactietijd over voor de verdedigende partij. Deze combinatie maakt hypersonische wapens nagenoeg immuun voor vijandelijke lucht- en raketverdedigingssystemen en kunnen deze vrijwel ongehinderd penetreren.
Wapenuitwerking
Zelfs zonder een wapenlading is een hypersonisch wapen net zo destructief als een tactisch kernwapen. Dat komt door de nauwkeurigheid van het wapen en de kinetische energie die met hypersone snelheid gepaard gaat. De destructieve kracht van massa in combinatie met snelheid zorgt ervoor dat de impact van een object met een massa van 7.500 kg en een snelheid van Mach 5 gelijk staat aan de uitwerking van 25 kT TNT. Dat komt overeen met het Amerikaanse kernwapen dat in augustus 1945 is ingezet tegen de Japanse stad Nagasaki. Die energie kan gericht worden tegen meerdere soorten doelen, maar het doordringend vermogen is wel afhankelijk van de snelheid, gewicht, vorm en hardheid van het wapen zelf en de materiële eigenschappen van het doel.
Dreiging
Hypersonische wapens vormen een dreiging vanwege de unieke mix van snelheid, bereik, nauwkeurigheid, wendbaarheid, hoogte en ambiguïteit. Er is er de afgelopen jaren onderzoek gedaan naar de effectiviteit van moderne lucht- en raketverdedigingssystemen. Die lijken niet geheel kansloos tegen hypersonische wapens. Deze systemen zijn in ruime mate geëxporteerd en in gebruik bij meerdere staten die daarmee enige mate van bescherming lijken te hebben. Er zijn echter maar weinig staten die moderne lucht- en raketverdedigingssystemen met geschikte sensoren en effectoren hebben. Er zijn nog minder staten die toegang hebben tot sensoren in de ruimte die zorgen een vroegtijdige waarschuwing. Staten die dat wel hebben kunnen niet alles verdedigen en moeten daardoor een keuze maken wat voor hen het belangrijkst is. Zelfs dan is het niet zeker of hypersonische wapens tegengehouden kunnen worden, aangezien er geen testen zijn uitgevoerd met deze systemen tegen hypersonische wapens. Dergelijke lucht- en raketverdedigingssystemen kunnen tijdelijk en plaatselijk ook verzadigd worden met andere wapens, gestoord worden in het elektromagnetische spectrum en/of het cyberdomein of vernietigd worden met andere middelen zoals (in)direct vuur waardoor hypersonische wapens toch hun doel kunnen bereiken en iedere tegenstander fysiek en cognitief kwetsbaar maken.
Analyse
De wapenwedloopkenmerken en de wapenspecifieke factoren die een wapenwedloop beïnvloeden zijn zojuist beschreven. We weten ook wat de wapenkarakteristieken en gevolgen van hypersonische wapens voor een wapenwedloop zijn. Door deze informatie te analyseren kan ik aantonen of er sprake is van een wapenwedloop tussen de Verenigde Staten, Rusland en China onderling en welke rol hypersonische wapens daarin spelen.
Uit de eerste deelanalyse volgt het beeld dat van de zeven wapenwedloopkenmerken er zeven aantoonbaar zijn bij de VS en China en vijf bij Rusland. De resultaten staan in figuur 3. Rusland heeft wel meerjarig bovengemiddelde defensie uitgaven, maar geen aaneengesloten periode van vier jaar zoals blijkt uit figuur 4. Daarnaast blijkt uit de gebruikte data van negentien verschillende categorieën dat alleen de VS en China voldoen aan het kenmerk van kwantitatieve groei. Rusland dus niet. Dit kenmerk is geoperationaliseerd en visueel weergegeven in figuur 5. De kleuren rood, geel en groen geven per land en per categorie aan of er sprake is van krimp, gelijkheid of groei ten opzichte van het jaar ervoor.
Er is sprake van een wapenwedloop tussen de VS en China, omdat alle zeven kenmerken aantoonbaar zijn. Tussen de VS en Rusland en tussen China en Rusland is er (nog) geen wapenwedloop.
Uit de tweede deelanalyse blijkt dat acht van de elf wapenspecifieke wapenwedloopfactoren in verband kunnen worden gebracht met de gevolgen van hypersonische wapens en dat er bij drie geen direct verband te leggen is. Dat wil niet zeggen dat er geen verband is. Ik had onvoldoende tijd om dit nader te onderzoeken. Ik vermoed dat deze factoren wel degelijk beïnvloed worden. Hierdoor stel ik dat de ontwikkeling van hypersonische wapens de kans op een nieuwe wapenwedloop sterk beïnvloedt.
Conclusie & aanbevelingen
Conclusie
Ik concludeer dat nieuwe wapens of wapentechnologie op zichzelf geen oorzaak zijn voor een wapenwedloop, maar de militaire toepasbaarheid en de ontwikkeling ervan en de gevolgen die daaruit voortkomen wel. Een kanttekening is wel dat een wapenwedloop ook beïnvloed wordt door meer algemenere factoren die los staan van nieuwe (wapen)technologie. Enkele voorbeelden daarvan zijn territoriale geschillen, nationale wrok, etnische spanningen of simpelweg hebzucht.
Aanbevelingen
Op basis van mijn onderzoek wil ik graag drie aanbevelingen meegeven.
1: Als er behoefte is om de onderzochte situatie tussen de VS, Rusland en China verder uit te diepen, dienen ook de algemenere factoren van een wapenwedloop te worden meegenomen. Deze vallen buiten de scope van dit artikel.
2: Om de theorieën van wapenwedlopen relevant en toekomstbestendig te houden is er aanvullend onderzoek nodig. De militaire toepasbaarheid van het elektromagnetisch spectrum en de domeinen van cyber, ruimte en informatie nemen toe. Veel theorieën over wapenwedlopen dateren uit een tijd waarin dit significant anders was en zijn nu niet of slechts deels toepasbaar.
3: De gehanteerde kenmerken van een wapenwedloop in dit onderzoek kunnen ook gebruikt worden om de situatie tussen andere staten en andere soorten wapentechnologie te onderzoeken.
Slot
Hypersonische wapens (b)lijken een ware hype te zijn en krijgen relatief veel media-aandacht. Vooral de testen van China en Noord-Korea baren het Westen zorgen. China houdt zich opmerkelijk afzijdig in de internationale discussie over deze technologie. Noord-Korea poogt de aandacht van Zuid-Korea en de Verenigde Staten te krijgen door te claimen dat ook zij beschikken over hypersonische technologie. De tijd zal ons leren welke strategie het beste resultaat oplevert, maar hypersonische wapentechnologie spreekt tot de verbeelding en dat is voor een aantal staten al een doel op zich. Bovendien lijkt er een dominante rol te zijn weggelegd voor hypersonische wapens om de strijd tussen Long Range Stand-off capaciteiten en het Anti-Access/Area Denial gedachtegoed te beslechten. De Russische inzet van hypersonische raketten in Oekraïne is door Amerikaanse bronnen bevestigd. Dit voedt de internationale discussie over deze wapens en spoort de Amerikanen aan om hun onderzoeksprogramma’s te intensiveren en onderzoeksbudgetten te verhogen. Ergo, er is een wapenwedloop gaande en de mate waarin neemt toe.
Ik wil graag afsluiten met een quote van de Chinese veldheer Sun Tzu:
Speed is the essence of war. Take advantage of the enemy’s unpreparedness; travel by unexpected routes and strike him where he has taken no precautions.
– Sun Tzu –
Deze zienswijze is volgens mij nog steeds valide en hypersonische wapens vormen een uitstekend middel om hier invulling aan te geven.
