Oorlog staat dankzij Oekraïne weer volop in de belangstelling. Een stoet aan deskundigen, echte, semi-echte en totale onzinverkopers voegen hun two-cents toe. Technologie, tanks of geen tanks, het nut van het luchtwapen, is dit de oorlog uit het verleden of toch van de toekomst, zijn zo maar een paar thema’s die voorbij komen in podcasts, artikelen en items in praatprogramma’s.
De belangrijkste vraag die iedere keer gesteld wordt door voornamelijk leken op het gebied van gewapende strijd is: wie gaat deze oorlog winnen?
Carl von Clausewitz schreef in zijn (door weinigen echt gelezen standaardwerk) Vom Kriege: “Der Krieg ist eine bloße Fortsetzung der Politik mit anderen Mitteln.” Uit dit citaat blijkt inderdaad dat Von Clausewitz oorlog zag als een instrument, in handen van een staat om doelstellingen te behalen. Oorlog is in die visie vergelijkbaar met diplomatie, economische sancties of met een handelsembargo. In deze wetenschappelijke instrumentele visie op oorlog zou je inderdaad kunnen denken in termen van winst of verlies. Als oorlog bijdraagt aan de politieke doelstellingen dan spreken we over winst en anders over verlies.
Ik, en dit is inderdaad mijn persoonlijke mening, denk dat Von C. het met deze stellingname echt helemaal fout ziet. Oorlog is niet de voortzetting van politiek, het is het einde ervan. Oorlog is het ultieme “zwaktebod” van de politiek die met alle machtsmiddelen die ze in handen hebben geen mogelijkheden meer ziet om de doelstellingen die ze voor ogen hebben te behalen. Het enige dat overblijft is gewapende strijd.
De modus operandi waar ze dan voor kiezen is: chaos, verschrikking en het toebrengen en accepteren van onnoemelijke hoeveelheden leed.
De, in mijn ogen, denkfout dat oorlog iets instrumenteels is, is wijd verbreid. Zowel in de politiek, binnen de militaire professie maar ook in de publieke opinie is de opvatting dat oorlogen beslissend kunnen zijn in het verkeer tussen staten algemeen geldend. Dit komt naar mijn mening door het taalgebruik dat vaak gebruikt wordt als men over oorlog spreekt. Termen als offensief en defensief, overmacht, misleiding, verrassing, gevechtskrachtverhouding en ga zo maar even door, hebben allemaal toch een soort “wedstrijdelement” in zich. Natuurlijk is het ook zo dat binnen het totaal van een oorlog er natuurlijk best gevechten “winnend” kunnen worden afgesloten. Echter het allesomvattende begrip oorlog, zeker zoals we dat kennen sinds de Eerste Wereldoorlog en alles wat daarna is gekomen, inclusief conflicten als Nederlands Indië, Vietnam, de Golfoorlogen (ja, ook de eerste) en Afghanistan, zijn eigenlijk in geen enkel perspectief door iemand gewonnen. Je zou zelf kunnen stellen dat de Tweede Wereldoorlog in Europa vooral is gewonnen door Duitsland en in de Pacific door Japan. Omdat zij zich het snelst en het beste uit die oorlog hebben opgericht.
Als een oorlog dan niet leidt tot winst of verlies wat is dan de reden dat we toch steeds weer kiezen voor dit middel. Dit is voornamelijk een vraag naar de menselijke aard. Oorlog is de ultieme menselijke activiteit die een beroep doet op de meest extreme vormen van alle menselijke emoties. Angst, woede, moed, opofferingsgezindheid, wraak, leugenachtigheid, wreedheid, kameraadschap, misdadigheid. Alles komt in extreme mate voor tijdens een gewapende strijd. Het resultaat van dit alles is een onnoemelijke hoeveelheid leed aan de kant van alle strijdende partijen. Zoveel leed (en de mens kan enorm veel verdragen) dat men uiteindelijk toch kan besluiten om de doelstellingen die men heeft als Volk, Staat en Krijgsmacht toch maar weer met de normale middelen te gaan behalen. Op dat moment wordt een oorlog niet gewonnen of verloren maar beëindigd.
Oorlog is een Leedgenerator en dat leed bewerkstelligt verandering. Mooier is het niet te maken en kijk om je heen, 2000 kilometer oostwaarts, Wat zien we daar dagelijks gebeuren?
– TEUN TZU –
Voetbal is Oorlog zei ooit een niet al te groot denker,
Gelukkig had hij meer verstand van voetbal…
